Terdapat banyak cara untuk membezakan sesama dialek bahasa Norway. Kriteria-kriteria ini diterbitkan daripada karya Egil Børre Johnsen (ed.) (1987) Vårt Eget Språk/Talemålet, H. Aschehoug & Co. ISBN 82-03-17092-7. Kriteria-kriteria ini pada amnya menyediakan pengantara untuk mengenal pasti kebanyakan dialek, tetapi kebanyakan orang Norway bergantung pada pengalaman untuk membezakan antara dialek.

Tatabahasa dan sintaks

Bentuk infinitif

Salah satu perbezaan paling penting antara dialek-dialek ialah pilihan, kalau ada, penghujung yang ada pada bentuk infinitif kata kerja. Dalam bahasa Norway Kuno, kebanyakan kata kerja mempunyai penghujung infinitif (-a), dan begitu juga dialek bahasa Norway moden, kebanyakan kata kerja dalam dialek sama ada mempunyai atau patut mempunyai penghujung infinitif. Terdapat lima keragaman penghujung infinitif dalam dialek-dialek bahasa Norway, membentuk dua kelompok:

Satu penghujung (dialek barat)

• Penghujung infinitif dengan -a, contohnya, å vera, å bita, kerap di Norway barat daya, termasuk kawasan di sekitar Bergen (tetapi bukan di dalam bandar raya Bergen) dan Stavanger
• Penghujung infinitif dengan -e, contohnya, å være, å bite, kerap di Troms, di Finnmark, di kawasan-kawasan di Sogn dan Fjordane dan di Møre dan Romsdal, di daerah-daerah selatan, dan di beberapa kawasan lain.
• Infinitif apokope, tanpa vokal ditambah kepada bentuk infinitif, contohnya, å vær, å bit, kerap di beberapa kawasan di Nordland

Dua penghujung berlainan (dialek timur)

• Infinitif terbahagi, yang dalamnya sesetengah kata kerja dengan berhujung dengan -a sementara yang lain dengan -e; contohnya, å væra lawan å bite, kerap di Norway Timur
• Infinitif terbahagi, dengan apokope, contohnya, å væra (værra/vårrå/varra) lawan å bit, kerap di sesetengah kawasan di Sør-Trøndelag dan di Nord-Trøndelag

Taburan terbahagi bagi penghujung adalah berkaitan dengan panjang suku kata pada kata kerja dalam bahasa Norse Kuno. Kata kerja "suku kata pendek" (kortstava) dalam bahasa Norse mengekalkan penghujungnya. Kata kerja "suku kata panjang" (langstava) kehilangan penghujungnya (tidak bertekanan) atau diubah kepada -e.

Kasus datif

Perbezaan konteks Jermanik asli antara kasus datif dengan kasus akusatif, dibakukan dalam bahasa Jerman moden dan bahasa Iceland, telah hilang dalam bahasa Denmark dan bahasa Sweden tuturan, suatu kecenderungan yang tersebar ke dalam Bokmål juga. Ivar Aasen menganggap kasus datif secara terperinci dalam karyanya, Norsk Grammatik (1848), dan penggunaan kasus datif bahasa Norway sebagai kasus tatabahasa yang hidup yang boleh dijumpai dalam beberapa teks Landsmål yang paling awal. Walau bagaimanapun, kasus datif tidak pernah menjadi sebahagian daripada Landsmål/Nynorsk rasmi.

Sungguhpun ini hadir dalam sesetengah dialek tuturan ke utara Oslo, Romsdal, ke selatan dan ke timur laut Trondheim, dan dalam semua keragaman Jermanik tulen di Norway dan di Sweden utara. Fenomena tatabahasa ini sangat terancam di kawasan tersebut, sementara kebanyakan penutur bahasa-bahasa tulen sangat dipengaruhi oleh bahasa-bahasa piawai kebangsaan, menggunakan hanya bentuk kata akusatif tradisional dalam kedua-dua kasus. Perbezaan erti antara bentuk-bentuk kata datif dengan akusatif lalu hilang, dan lebih perkataan mesti ditambahkan untuk menyatakan erti sebenar, atau maklumat akan hilang juga.

Sementara penutur bahasa Jerman atau bahasa Icelandic mempunyai kesedaran untuk perbezaan antara kasus datif dengan akusatif, sedikit orang di Skandinavia memang memahami perbezaan konteksnya, sungguhpun mereka telah mengkaji bahasa Jerman untuk beberapa tahun.

Kala kelak

Terdapat beberapa variasi rantauan dalam penggunaan kala kelak.

• Han kommer/kjem til å reise
• Han blir å reise[petikan diperlukan]
• Han blir reisan[petikan diperlukan]
• Han skal reise

Sintaks

Sintaks boleh berbeza-beza antara dialek, dan kala adalah penting untuk pendengar memahami ertinya. Contohnya, soalan boleh dibentuk tanpa "kata tanya" tradisional (apa, bila, mana, siapa).

Contohnya, ayat Hvor mye er klokken? (harfiah: "Berapa banyak jam itu?") iaitu "Sekarang pukul berapa?" boleh dikemukakan dalam bentuk-bentuk berikut: E klokka mykje? (Adakah jam itu banyak?; tekanan terhadap klokka "jam itu"), E a mytti klokka? (Banyakkah jam itu?; tekanan terhadap e "-kah"), "Ka e klokken?" (harfiah: Apa jam itu?), atau "Ka klokka e?" (harfiah: Apa jam itu?)

Sebutan vokal

Pendiftongan monoftong

Bahasa Norse Kuno mempunyai diftong /au/, /ei/, dan /øy/, tetapi bahasa Norway tuturan di kawasan di sekitar Setesdal telah menganjakkan dua diftong tradisional dan memperkenalkan empat lagi diftong baharu daripada vokal panjang, dan, dalam sesetengah kes, juga vokal pendek.[1]

Dialek bahasa Norway barat juga telah memperkenalkan diftong-diftong baharu. Di MidtreTemplat:Jelaskan yang berikut boleh dijumpai:

Pemonoftongan diftong

Diftong-diftong bahasa Norse Kuno /au/, /ei/, dan /øy/ telah mengalami pemonoftongan dalam dialek-dialek tertentu bahasa Norway moden.

Anjakan ini berasal daripada bahasa Norse Timur Kuno, yang dicerminkan apabila bahasa Sweden dan bahasa Denmark terlebih-lebih menunjukkan perubahan ini. Pemonoftongan di Norway berakhir di pinggir laut di barat Trondheim dan menganjur ke tenggara dalam sebuah segi tiga ke dalam Sweden tengah. Sesetengah dialek bahasa Norway, di timur Molde, contohnya, hanya kehilangan /ei/ dan /øy/.

Pengarasan

Fenomena ini (jamning/jevning dalam bahasa Norway) yang melibatkan vokal akar dan vokal hujung dalam sepatah kata menghampiri satu sama lain. Contohnya, viku bahasa Norse Kuno telah menjadi våkkå atau vukku dalam dialek-dialek tertentu. Terdapat dua keragaman dalam dialek-dialek bahasa Norway – satu melibatkan dua vokal menjadi sama, yang lagi satu melibatkan kedua-dua vokal hanya menjadi serupa. Pengarasan hanya wujud di kawasan pedalaman di Norway selatan, dan di kawasan di sekitar Trondheim.

Anjakan vokal pada kata kerja tidak nalar

Di semua kawasan kecuali di Oslo dan di beberapa kawasan di selatan ibu kota, kala kini bagi kata kerja tertentu mengambil vokal baharu (umlaut), contohnya, å fare menjadi fer (di Oslo, fare menjadi farer).

Sebutan konsonan

Penghapusan /r/ pada bentuk tidak pasti jamak

Di sesetengah kawasan, /r/ tidak disebut pada semua atau sesetengah kata dalam bentuk tidak pasti jamaknya. Terdapat empat kategori:

• /r/ dikekalkan – kebanyakan bahagian Norway timur, pinggir laut tenggara, dan seberang kawasan di utara dan di timur Stavanger.
• /r/ hilang sama sekali – hujung selatan Norway, kawasan pinggir laut di utara Bergen, dan pedalaman hampir ke Trondheim.
• /r/ dikekalkan pada kata-kata tertentu tetapi bukan pada yang lain – kawasan-kawasan pinggir laut di sekitar Trondheim, dan kebanyakan bahagian Utara Norway
• /r/ dikekalkan pada kata-kata tertentu dan pada kata nama feminin lemah, tetapi bukan pada yang lain – sebuah kawasan pinggir laut di Nordland.

Realisasi fonetik bagi /r/

Kebanyakan dialek merealisasikan /r/ sebagai tamparan gusi [ɾ] atau getaran gusi [r]. Walau bagaimanapun, selama 200 tahun terkini, malaran tidak bergeser uvula [ʁ] telah mendapat dasar dalam dialek-dialek bahasa Norway Barat dan Selatan, dengan Kristiansand, Stavanger, dan Bergen sebagai pusat. R uvula juga telah diadopsi oleh para ningrat beraspirasi di Oslo dan di sekitar Oslo, sehingga tiba masa yang sesuai untuk "mengimport" pengasuh dari kawasan Kristiansand. Di rantau-rantau tertentu, seperti di Oslo, tamparan itu telah direalisasikan sebagai tamparan gelungan (pada amnya dipanggil "L pekat") /ɽ/, yang hanya wujud di Norway, di beberapa kawasan di Sweden, dan dalam bahasa-bahasa yang sepenuhnya tidak berkaitan. Bunyi ini wujud bersama dengan penggelungan lain dalam dialek-dialek bahasa Norway. Di sesetengah kawasan, bunyi ini juga digunakan pada kata-kata yang berakhir dengan "rd", contonya dengan gard (ladang) disebut /ɡɑːɽ/. R uvula kurang mendapat penerimaan di rantau-rantau timur, dan para ahli linguistik berspekulasi bahawa dialek-dialek yang menggunakan konsonan-konsonan gelungan, sementara mempunyai R uvula pada kedudukan-kedudukan kekal, contohnya, rart [ʁɑːʈ].

Pempalatalan

Di kawasan-kawasan di utara isoglos yang menganjur di antara Oslo dengan Bergen, pempalatalan berlaku untuk bunyi-bunyi n (AFA [nʲ]), l ([lʲ]), t ([tʲ]) dan d ([dʲ]) pada darjah berbeza-beza. Kawasan-kawasan di selatan dan di barat daya Trondheim mempalatalkan kedua-dua suku kata utama dan subordinat pada perkataan (contohnya, [kɑlʲːɑnʲ]), tetapi kawasan-kawasan lain hanya mempalatalkan suku kata utama ([bɑlʲ]).

Penyuaraan letupan

Hentian-hentian tidak bersuara (/p, t, k/) telah menjadi bersuara ([b, d, ɡ])[pada kedudukan(-kedudukan) mana dalam perkataan?] di hujung pinggir laut selatan Norway, termasuk Kristiansand, Mandal dan Stavanger. Fenomena sama muncul di Sør-Trøndelag[di kawasan mana? Di seluruh daerah?] dan sebuah kawasan di Nordland.

Pensegmenan

Konsonan panjang /ll/ di Norway tenggara telah menjadi [dl], sementara di timur di Norway selatan-tengah, [l] hujung hilang, meninggalkan [d]. Jujukan sama telah dipalatalkan di Norway utara, meninggalkan [ʎ] sisian lelangit.

Asimilasi

Konsonan kedua dalam gugus konsonan /nd/, /ld/, dan /nɡ/ telah berasimilasi kepada yang pertama hampir di seluruh Norway, meninggalkan [n], [l], dan [ŋ] masing-masing. Norway barat, tetapi bukan dalam Bergen, mengekalkan gugus /ld/. Di Norway utara, gugus sama direalisasikan sebagai sisian lelangit [ʎ].

Anjakan konsonan dalam konjugasi kata nama maskulin

Sungguhpun kurang digunakan dengan kerap, suatu anjakan halus berlaku dalam konjugasi kata nama maskulin daripada tidak pasti kepada pasti, contohnya, daripada bekk kepada bekkjen ([becːen], [becçen] atau [beçːen]). Ini dijumpai dalam dialek-dialek pedalaman di sepanjang pinggir laut dari Farsund ke sempadan di antara Troms dengan Finnmark.

Percantuman kj–sj

Ramai orang, terutamanya yang dalam generasi muda, telah kehilangan pembezaan antara bunyi-bunyi /ç/ (ditulis sebagai ⟨kj⟩) dan /ʂ/ (ditulis sebagai ⟨sj⟩), merealisasikan kedua-duanya sebagai Templat:IPAblink. Ini dianggap sebagai perkembangan normal dalam perubahan bahasa (tetapi oleh sebab kebanyakan bahasa berubah, generasi lebih lama dan pengguna bahasa lebih konservatif kerap mengeluh atas "degradasi" bahasa). Bebas tugas (jumlah kata yang menggunakan pembezaan /ç/–/ʂ/ ini adalah agak kecil, dan seperti yang kerap terjadi, bunyi-bunyi dengan beban tugas yang kecil bercantum.

Tonem dan intonasi

Terdapat perbezaan besar antara sistem intonasi bagi dialek bahasa Norway berlainan.

Kosa kata

Templat:Confusing section

Kata ganti nama orang pertama, jamak nominatif

Tiga variasi bagi kata ganti nama nominatif jamak orang pertama wujud dalam dialek-dialek bahasa Norway:

• Vi, (disebut /viː/), kerap di bahagian-bahagian Norway timur, di kebanyakan bahagian Norway utara, di kawasan-kawasan pinggir laut yang hampir dengan Trondheim, dan di sebuah kawasan kecil di Norway barat.
• Me, mø atau mi, di Norway selatan atau di kebanyakan bahagian Norway barat, di kawasan-kawasan pedalaman di Trondheim, dan di beberapa buah kawasan kecil.
• Oss, kerap di kawasan-kawasan di Sør Trøndelag, di Gudbrandsdalen, di Nordmøre dan di bahagian-bahagian Sunnmøre.

Kata ganti nama orang pertama, tunggal nominatif

Terdapat keragaman dalam cara kata ganti nama nominatif tunggal orang pertama disebut dalam dialek-dialek bahasa Norway. Terdapat tiga kelompok yang dalamnya juga terdapat variasi:

• E(g), æ(g), dan æi(g), dengan 'g' keras mungkin atau mungkin tidak disertakan. Ini adalah kerap di kebanyakan bahagian Norway selatan dan Norway barat, di Trøndelag, dan di kebanyakan bahagian Norway utara. Di sesetengah tempat seperti di Norway barat, sebutan "ej" adalah kerap.
• I (disebut /iː/), di beberapa buah kawasan di Norway barat (Romsdal/Molde) dan di Snåsa di Nord Trøndelag.
• Jé [jeː], jè [jɛː], atau jei [jɛiː],[Memang panjangkah sebutannya?] di kawasan-kawasan di sekitar Oslo, dan di utara di sepanjang sempadan Sweden, hampir ke Trondheim, serta di sebuah rantau di Troms.

Kata ganti nama diri

Kata ganti milik

Perkataan "tidak"

Perkataan bahasa Norway untuk "tidak" wujud dalam lima kategori utama:

• ikke [ikːə] – Oslo, Kristiansand, Bergen, Ålesund, kebanyakan bahagian di Finnmark, Vestfold dan bahagian-bahagian tanah pamah di Telemark, dan sesetengah bandar raya di Nordland.
• ikkje [içːə] – kebanyakan bahagian Norway selatan, utara, dan barat.
• ittj [itʲː] – Trøndelag.
• itte [iːtə] atau ittje [itʲːə] – kawasan-kawasan di utara Oslo, di sepanjang sempadan Sweden.
• inte [intə] atau ente [entə] – kebanyakannya di sepanjang sempadan Sweden di selatan Oslo di Østfold.

Contoh

Contoh ayat "Saya tidak lapar" dalam bahasa Norway (dengan dialek-dialek dan satu contoh Nynorsk)

• ikke: Jeg er ikke sulten (Bokmål)
• ikkje: Eg er ikkje svolten (Nynorsk)/I e ikkje sulten (Romsdal)
• ittj: Æ e ittj sulten (Trøndersk)

Kata tanya

Sesetengah kata tanya umum berbentuk seperti: